8M: Mulleres con problemas de saúde mental denuncian as dificultades de acceso ao sistema público de saúde

Con motivo do Día Internacional da Muller, que se conmemora hoxe 8 de marzo, a Rede Estatal de Mulleres SALUD MENTAL ESPAÑA denuncia as dificultades que se atopan no acceso ao sistema de saúde público español. Denunciar as múltiples vulneracións que sofren dentro do mesmo a través dunha serie de infografías, baixo o  hashtag #SaludMentalFeminista, é o obxectivo principal desta campaña, que conta coa colaboración do Ministerio de Dereitos Sociais e Axenda 2030.

Un dos aspectos que reivindica a campaña, é a sobremedicación das persoas con problemas de saúde mental, e especialmente das mulleres. En España, as mulleres son prescritas o dobre de veces que os homes con psicofármacos. Os roles de xénero e a sobresaturación da sanidade pública contribúen a provocar a devandita  sobremedicación. “O feito de ser muller inflúe, pois hai unha tendencia a pensar que esaxeramos, que somos unhas histéricas”, explica Estefanía Arias, representante da Rede Estatal de Mulleres. Clara González, tamén pertencente á Rede Estatal de Mulleres, argumenta que “ser lida como muller nunha sociedade heteropatriarcal, a cal tacha de tola ou exasperada certas actitudes que nos homes son magnificadas, tan só consegue perpetuar os roles de xénero”.

Neste sentido, a Rede reivindica a necesidade de integrar a perspectiva de xénero na atención á saúde mental, e dotar á sanidade pública dos recursos necesarios para evitar a saturación da atención primaria e das especialidades da Psicoloxía e a Psiquiatría.

Moitas persoas con problemas de saúde mental enfróntanse a vulneracións múltiples e sistemáticas dos seus dereitos durante os ingresos involuntarios na sanidade pública española. 

Segundo González, as mulleres sofren vulneracións específicas durante estes ingresos. “Téndesenos a infantilizar e tratarnos como unhas esaxeradas ou exasperadas. Como persoa que fun ingresada involuntariamente, a vulneración da intimidade, do contacto físico (dar un abrazo a unha compañeira que o está pasando mal), e a falta de trato humano e tacto en xeral, foi o que máis me doeu”, asegura.

Outra das mulleres representantes da Rede, Elisabeth Lemos, afirma que, na súa experiencia, durante os ingresos involuntarios “non se respecta a intimidade da persoa ao bañarse, revisan os seus obxectos persoais, non se pode ter móbil, átanche á cama ás veces sen motivo, as contencións mecánicas, a prohibición de que veña a túa familia para visitarche antes da COVID… é peor que unha cárcere”.

Por todo iso, a Rede reivindica que se cumpra a Convención Internacional sobre os Dereitos das Persoas con Discapacidade. É fundamental tender á contención cero e á progresiva redución dos ingresos involuntarios en prol doutras medidas máis eficaces e en consonancia cos dereitos humanos.

Respecto ao proceso de recuperación, a falta de recursos na sanidade pública fai que non se lle dedique a atención suficiente e que este non estea adaptado ás necesidades das mulleres. É necesario un modelo de atención comunitaria que integre os diferentes recursos socio-sanitarios, que sitúe á persoa no centro de calquera intervención, e que ofreza respostas ás súas necesidades individuais, incluíndo a perspectiva de xénero.

“O meu psiquiatra non me informou dos recursos aos que podía acceder. Dedicouse só a pautar medicación”, lembra Arias. Para Lemos, “a sanidade pública non contempla as necesidades das mulleres con problemas de saúde mental que se enfrontan continuamente aínda a unha dobre discriminación polo feito de ser muller”. Pola súa banda, González atopou dificultades engadidas: “Ao ser muller,  sobremedicada e moi nova, só me atopaba en situacións límite que poñían en perigo a miña integridade e a miña saúde, xa que sempre buscaba reafirmación e aprobación masculina nas miñas relacións”.

Outra das dificultades de acceso coas que se atopan as mulleres con problemas de saúde mental, é o estigma ou a falta de información sobre a interrupción da medicación no caso de que desexen ser nais.  

É o caso de Elisabeth, á que lle gustaría ser nai en dous anos, tendo os apoios que non tivo no seu momento. “A sociedade xúlgate e estigmatízate por ter un problema de saúde mental, e querer ser nai era un crime”, lamenta. Lemos denuncia que “se vulnera constantemente o noso dereito para decidir se queremos ser nais ou non, e xúlgannos duramente ata o punto de que, ao quitarche a medicación e estar vulnerable, indúcenche a que abortes”.

No caso de Clara González, ten claro que non desexa ser nai. “Estou cansada de que se me infantilice e que teñan actitudes capacitistas e cordistas comigo. Non quero iso para as miñas fillas e fillos”, afirma, e lembra: “Hai dificultades para as persoas xestantes que desexan ser nais e que teñen un trastorno mental e teñen pautada unha medicación, polo simple feito de que non hai estudos de como esta afecta no embarazo”.

A solución pasaría por impulsar servizos públicos de información, orientación e acompañamento con perspectiva de xénero acerca da maternidade e, no seu caso, planificación familiar que apoie ás mulleres no proceso da toma de decisións en condicións de igualdade e liberdade.

Por último, a Rede Estatal de Mulleres denuncia que a perpetuación dos roles de xénero e a falta de recursos públicos afecta ás persoas coidadoras, habitualmente mulleres, no ámbito privado non remunerado, o cal pode impactar na súa saúde mental. “O papel de coidadora é digno, pero non sempre é de libre elección”, opina González. A Rede reivindica unha educación non sexista centrada na inclusión, corresponsabilidade e coidados, así como recursos públicos que impidan que o peso desta responsabilidade recaia maioritariamente sobre as mulleres.

A Rede Estatal de Mulleres SALUD MENTAL ESPAÑA xurdiu como plataforma de actuación das mulleres con experiencia propia en saúde mental, para expresar as súas reivindicacións e traballar por elas. Está integrada por 25 mulleres, representantes das entidades de todos os territorios pertencentes ao movemento asociativo da Confederación SALUD MENTAL ESPAÑA. A Rede naceu a mediados de 2018 despois de varios talleres e un intenso traballo de recompilación, posta en común e consenso ao redor da información, as experiencias e as necesidades compartidas por todas as participantes.

Recoñecen neste espazo un lugar seguro, de respecto e sensibilidade, no que as súas integrantes teñen a oportunidade de compartir experiencias persoais e sentirse comprendidas e apoiadas.