Skip to main content
Cúmprese un ano desde que o Goberno de España decretou o estado de alarma debido á pandemia de COVID-19. Aínda que aínda non eramos de todo conscientes, comezaba entón una das etapas máis duras para as persoas na historia recente, non só de España, senón da humanidade, con todo o mundo, literalmente, encerrado en casa.
Con motivo deste primeiro ano desde o inicio das restricións pola COVID-19, a Confederación SALUD MENTAL ESPAÑA lanza, co financiamento do Ministerio de Dereitos Sociais e Axenda 2030 e Fundación ONCE, a campaña “Saúde mental e COVID-19. Un ano de pandemia”.  Con ela pretende, por unha banda, visibilizar como afectou a pandemia á saúde mental das españolas e os españois, e por outro, reivindicar e propoñer medidas que axuden á mellora da saúde mental e, con iso, á reconstrución social e económica.
Nel González Zapico, presidente da Confederación SALUD MENTAL ESPAÑA, alerta da precarización e a falta de recursos na atención á saúde mental en España, acrecentada durante a pandemia. “A saúde mental da poboación española caeu en picado durante a pandemia e debaixo non hai rede”, sentenza.
A campaña que lanza a Confederación inclúe, ademais dunha serie de infografías para difundir en redes sociais, un documento, que recompila resultados de varias investigacións sobre saúde mental en pandemia, as distintas accións levadas a cabo pola entidade para axudar e apoiar á poboación e algúns sectores profesionais na xestión emocional, e as súas principais demandas, dirixidas ás administracións públicas. Así mesmo, a Confederación elaborou un manifesto no que recolle as súas principais reivindicacións e propostas.
Nestes doce meses, a incerteza, o medo, os falecementos, as perdas de empregos, o propio confinamento e a convivencia ininterrompida, ou a soidade, son algunhas das situacións que fixeron diminución na saúde mental da poboación, especialmente nas persoas con menos recursos económicos.
Así o desvelan os datos publicados recentemente polo Centro de Investigacións Sociolóxicas (CIS): a porcentaxe de persoas de clase baixa que se sentiron decaídas, deprimidas ou sen esperanza durante a pandemia, case duplica ao daquelas que se identifican coa clase alta (32,7% fronte a 17,1%). Destaca igualmente a prescrición de consumo de psicofármacos, dun 3,6% na clase alta, fronte a un 9,8% da clase baixa.

Grupos de poboación máis afectados

Mozos, mulleres e persoas con discapacidade, e en especial con discapacidade psicosocial, son algúns dos grupos de poboación que viron máis afectada a súa saúde mental durante este ano.
As persoas de 18 a 34 anos son as que frecuentaron máis os servizos de saúde mental, tiveron máis ataques de ansiedade, máis síntomas de tristeza e foron as persoas que máis modificaron a súa vida habitual debido a esta situación. Nesta liña, o CIS tamén sinala que máis do dobre das persoas que acudiron aos servizos de saúde mental son mulleres.
As desigualdades e discriminacións no ámbito profesional, a carga de responsabilidades familiares e de coidado ou a violencia de xénero, foron algúns dos principais factores que provocou ou agravou os problemas de saúde mental na poboación feminina.
De feito, un estudo realizado en varios centros hospitalarios indica que, nos meses da pandemia, a prevalencia da ansiedade nas mulleres foi do 33% e a da depresión, do 28%, e destaca que un dos principais factores de risco de sufrir ansiedade e depresión é ser muller.
En canto ás persoas con discapacidade, un estudo de Fundación ONCE, revelou que un 50% das persoas con discapacidade sinala que o seu estado de ánimo empeorou desde que empezou o estado de alarma. Un 34% das persoas con discapacidade consumiu ansiolíticos e/ou antidepresivos durante o confinamento. No caso das persoas con discapacidade psicosocial, a cifra elévase ao 62,4%.

A saúde mental: transversal e tamén transfronteiriza

A situación da saúde mental descrita para España non mellora demasiado máis aló das nosas fronteiras. En Europa, segundo a OMS, os problemas de saúde aumentaron durante a pandemia, observándose un claro aumento nos niveis de ansiedade e tensión, con varias enquisas que mostran que ao redor dun terzo das persoas adultas reporta niveis de angustia. Entre a poboación máis nova, esa cifra chega a 1 de cada 2 persoas.
Fronte a estas cifras que evidencian que a saúde mental da poboación está a sufrir, desde a Confederación SALUD MENTAL ESPAÑA, o seu presidente, apela á Comisión Europea a “axilizar” o debate político sobre a saúde mental. “Urxe que Europa se implique e faga as recomendacións oportunas aos Estados membros para que prioricen o investimento á atención á saúde mental”.
González Zapico advirte que se xa antes da pandemia había diferenzas entre os países no trato á saúde mental, agora esa diferenza é aínda maior. Por iso, desde SALUD MENTAL ESPAÑA reivindícase que “se fale da saúde mental nas institucións europeas, porque é un tema esquecido e que deberiamos priorizar”.
En Europa, os grupos específicos que se viron especialmente expostos a un risco como resultado dun acceso limitado aos servizos de saúde mental, unha diminución do contacto social ou unha actividade económica restrinxida, inclúen ás poboacións de persoas migrantes e refuxiadas, as persoas sen fogar, os nenos, nenas e adolescentes sen escolarizar, as persoas traballadoras recentemente desempregadas, persoas maiores confinadas no seu lugar de residencia, así como persoas con problemas de saúde mental preexistentes e discapacidades psicosociais, cognitivas ou intelectuais.

É urxente un maior investimento en saúde mental

Xa no Día Mundial da Saúde Mental de 2020, o movemento asociativo SALUD MENTAL ESPAÑA lembrou as grandes carencias da saúde mental en España, demandando maior investimento, e agora, a tenor dos datos que demostran unha saúde mental da poboación bastante mermada, a reivindicación volve tomar protagonismo.
Nel González  Zapico aprema tamén ás administracións nacionais a que “acometan políticas e medidas que impliquen un maior investimento en recursos materiais, tecnolóxicos e profesionais para asegurar o acceso a unha atención en saúde mental universal e pública. Se a pandemia demostrou algo, é que a saúde mental é cousa de todos e todas e que pode afectar a calquera, polo que aseveramos que é máis urxente que nunca prestarlle a atención que merece, se queremos lograr realmente unha reconstrución social e económica”.
Nesta liña, o manifesto da Confederación apela a adoptar medidas transversais e desde unha perspectiva de xénero que garantan, non só unha atención pública e universal da saúde mental, senón tamén, un modelo da devandita atención comunitario, personalizado e adaptado ás necesidades de cada persoa. Isto, tal e como tamén recolle o manifesto, require de maior investimento en profesionais, instalacións, tecnoloxía, así como dun plan de coordinación para o traballo en rede de administracións públicas, servizos de atención e outras organizacións especializadas en saúde mental.