Con motivo do Día Internacional da Eliminación da Violencia contra a Muller, que se conmemora o 25 de novembro, SALUD MENTAL ESPAÑA retoma por terceiro ano consecutivo a campaña #NosotrasSíContamos, que conta coa colaboración do Ministerio de Sanidade, Consumo e Benestar Social, e que este ano se centra en denunciar as situacións que viven as mulleres con problemas de saúde mental respecto á súa maternidade.
O estigma que rodea os trastornos mentais provoca que, de forma continua e por parte da sociedade, cuestiónese a capacidade de ser nais destas mulleres. Elena Briongos, integrante da Rede Estatal de Mulleres de SALUD MENTAL ESPAÑA e da Fundación CERMI Mulleres, reclama que “a sociedade, e neste caso concreto profesionais da Medicina, Psicoloxía e Psiquiatría, teñen que crer que podemos ser nais”. Briongos asegura que “unha muller con trastorno mental fisioloxicamente pode ser nai, iso é innegable, así que toda a sociedade ten que apoiar esa realidade e dar ás mulleres as ferramentas e o apoio necesarios durante o tempo que necesiten, e a educación sexual e sobre todo emocional precisa para que podamos decidir como as outras mulleres”.
En ocasións, é a contorna máis próxima quen expresa desconfianza, actúa de forma paternalista e contribúe ao estigma da persoa. “A miña nai machacoume ata non poder máis. Estiven os primeiros 9 meses despois de nacer a miña filla, escoitando riñas, reproches… Nunca me dixo unha palabra de alento”, expresa Clara Bauzán Fernández, integrante da Rede Estatal de Mulleres de SALUD MENTAL ESPAÑA (Feafes Salud Mental Estremadura).
Desde a Federación de Mulleres Progresistas ( FMP), apuntan que escoitar de forma continua mensaxes que poñen en cuestión a súa capacidade para ser nais, fai que as mulleres con trastorno mental terminen interiorizando esta idea, e desistan para non aumentar o seu malestar. “Coñecemos casos en distintos puntos do territorio español onde ás mulleres con problemas de saúde mental se lles desanima a que sexan nais, baseado na falsa crenza de que non van ser capaces de ofrecer unha crianza sá ou ter un vínculo maternofilial adecuado. Todo iso está baseado en mitos e estereotipos que lles provocan un claro malestar na súa saúde e na súa autoestima. Esíxeselles máis como futuras nais e confíase menos nas súas capacidades de elección sexual e reprodutiva”.
Ausencia de apoios na maternidade
A ausencia de apoios durante o embarazo, o parto, o puerperio e a crianza dificulta ás mulleres con problemas de saúde mental o feito de ser nais, polo que desde a Confederación reclámase que se poñan en marcha os mecanismos necesarios para dar apoio e facilitar as ferramentas adecuadas ás mulleres que desexen ter fillos e fillas.
“Non hai suficientes apoios. Necesítase unha atención especializada para evitar descompensacións durante o embarazo, vixiar unha posible depresión postparto ou unha posible descompensación debido aos cambios nos horarios de soño”, opina Patricia Martínez Cortés, integrante da Rede Estatal de Mulleres SALUD MENTAL ESPAÑA (Salud Mental Ceuta).
Nos casos máis extremos, o diagnóstico utilízase como arma arreboladiza contra as mulleres cun trastorno mental para quitarlle a custodia dos fillos e fillas. Por iso, Patricia reclama que “as mulleres cun trastorno mental que queren ser nais deberían ter a tranquilidade de saber que se sofren unha crise van estar atendidas nunha unidade, onde van coidar delas e do seu fillo ou filla, e onde saben que non van perder a custodia polo seu problema de saúde mental”.
Segundo o Informe sobre o Estado dos Dereitos Humanos en Saúde Mental 2019, publicado por SALUD MENTAL ESPAÑA, “unha contorna chea de prexuízos conduce ao medo, fundamentalmente a ser privada do fillo ou filla por incapacidade, e ao sentimento de culpa por percibir que non se é capaz de facer o que debería”.
Falta de información e paternalismo na consulta
“Nunca me informaron dos efectos secundarios, nin se me quedaba embarazada, nin moito menos se chegaba a termo devandito embarazo”, explica Clara. A pesar de que toda persoa ten dereito a ser informada detalladamente sobre o seu diagnóstico, os tratamentos aos que será sometida e os seus posibles efectos, no caso dos trastornos mentais, moitas mulleres non reciben esta información en relación coa maternidade, o cal provoca situacións de desinformación e de paternalismo por parte de profesionais da saúde mental.
“En xeral, ás mulleres trátasenos como cidadás de segunda categoría, obxectos pasivos nas consultas médicas onde non se dá posibilidade de elixir en base a unha información clara e concisa. No caso das mulleres con problemas de saúde mental esta realidade é aínda maior”, afirman desde a Federación de Mulleres Progresistas. “Decídese por elas e tómanse decisións baseadas no “buenismo”, marcando a xerarquía entre profesional e usuaria. Ademais, non hai unha mirada sistémica na que se aborde a saúde desde un punto de vista integral de tal maneira que as indicacións son a miúdo cortopracistas sen valorar conxuntamente as consecuencias que pode ter para a vida das mulleres”.
A este respecto, segundo María Isabel García Pena, integrante da área para a Igualdade das Mulleres de Fedeafes e integrante da Rede Estatal de Mulleres SALUD MENTAL ESPAÑA, “deberíase investigar en medicacións que faciliten ou non interfiran, polos seus efectos secundarios, na decisión de ser nais”.
A recente aprobación no Congreso dos Deputados para acabar coas esterilizacións forzosas, unha práctica que continuaba sendo legal en España, é un exemplo que como aínda en 2020 continúan vulnerándose os dereitos de saúde sexual e reprodutiva das mulleres con discapacidade e do longo camiño que aínda queda por percorrer.
